Co oznacza kryzys gospodarczy?

Gospodarka ma to do siebie, że jest systemem dynamicznym. W pewnym sensie to żywy organizm, na który składają się przedsiębiorstwa, rząd, konsumenci oraz instytucje finansowe. Niestety, mimo postępu technologicznego wciąż niemożliwe jest sprawienie, by gospodarka stale się rozwijała. Wręcz przeciwnie – kryzys to nieodłączny element naszej cywilizacji.

Co oznacza kryzys gospodarczy? Czy należy się go bać? Przeczytaj tekst, by się tego dowiedzieć.

Kryzys gospodarczy – co to takiego?

Kryzys gospodarczy, któremu w naukach ekonomicznych poświęca się wiele uwagi. Nie ma w tym nic zaskakującego – im głębszy jest kryzys, z tym większymi wyzwaniami muszą mierzyć się pracownicy oraz przedsiębiorcy.

Kryzys gospodarczy to stan, który zwięźle opisuje poniższy schemat:

Źródło: opracowanie własne

Jeśli chodzi o powyższy schemat, warto zwrócić uwagę szczególnie na jeden element – mowa tu oczywiście o inflacji, która jest w ostatnich latach szczególnie medialnym tematem. Owszem, inflacja jest jednym z elementów kryzysu, co dobrze pokazuje:

• case lat siedemdziesiątych XX wieku, kiedy to mieliśmy na świecie do czynienia z tzw. stagflacją, czyli jednoczesnym wzrostem bezrobocia oraz inflacji,
• obecny kryzys, na który nałożyła się pandemia (lockdowny) oraz sytuacja na rynku surowców energetycznych (a konkretnie – gwałtowny wzrost ich cen).

Nie oznacza to jednak, że recesja zawsze idzie w parze z inflacją. Wręcz przeciwnie – niektóre dobra zaczynają tanieć w czasie osłabienia gospodarczego. Rozumie się przez to w szczególności produkty o wysokich cenach, które zwyczajowo kupuje się na kredyt (mieszkania, samochody itp.).

Kryzys gospodarczy to dla państwa… zagrożenie czy słabość?

Pytanie to może wydawać się prowokacyjne. Przecież kryzys sprawia, że państwo ma dodatkowe wyzwania, którym musi sprostać! Zastanówmy się zatem, czy kryzys gospodarczy to dla państwa zagrożenie, a może wręcz przeciwnie – szansa?

Kryzys ekonomiczny – zagrożenie

Ekonomiści i politycy zwracają uwagę głównie na zagrożenia, jakie wiążą się z kryzysem gospodarczym. Jest tak, ponieważ:

• im wyższe bezrobocie i poważniejsza recesja, tym mocniej spada zaufanie do państwa. Wyobraźmy sobie sytuację, w której zbliżają się wybory parlamentarne, a aktualnie rządząca partię nie potrafi sobie poradzić z kryzysem gospodarczym. Łatwo można przewidzieć, w jaki sposób wpłynie to na notowania poparcia…
• im wyższe bezrobocie, tym większe obciążenie dla budżetu. Skąd to wynika? Odpowiedź jest prosta: wzrost bezrobocia sprawia, że państwo musi ponosić większe wydatki na politykę socjalną, w tym m.in. na zasiłki dla bezrobotnych, programy proinwestycyjne itp.,
• w czasie kryzysu spadają dochody budżetowe – jest tak, ponieważ firmy mniej zarabiają, a przecież źródłem dochodów budżetowych są m.in. wpływy z tytułu podatków (szczególnie VAT) oraz składek ZUS-owskich.

Kryzys ekonomiczny – szansa

Jak widać, kryzys gospodarczy to poważne zagrożenie dla państwa. Jeśli już dochodzi do recesji, rząd – a w szczególności jeden z jego resortów, czyli ministerstwo gospodarki – skupia się na przeciwdziałaniu skutkom osłabienia gospodarczego.

Z drugiej jednak strony warto spojrzeć na ten problem od innej strony. Otóż, kryzys może być dla państwa… szansą na podkreślenie swojego znaczenia. Kiedy rząd zauważa, że w gospodarce pojawia się problem np. w postaci bezrobocia w danym regionie lub sektorze, stanowi to dobrą okazję do interwencji, wprowadzenia programów pomocowych. Takie rozwiązanie sprzyja przede wszystkim partiom lewicowym oraz wszystkim tym ugrupowaniom, które postulują interwencjonizm państwowy.

Kryzys w gospodarce to dobra okazja, by państwo mogło ochronić interesy przedsiębiorców czy pracowników i poprawić w ten sposób swoje poparcie.

Ciekawą koncepcję w tym zakresie stanowi tzw. prawo Wagnera. Jest to teoria, w myśl której znaczenie państwa systematycznie rośnie, a sprzyjają temu na przykład czynniki:

• polityczne – zawirowania międzynarodowe, konflikty zbrojne (np. wojna rosyjsko-ukraińska),
• socjologiczne/demograficzne – starzenie się społeczeństwa, spadek liczby obywateli w wieku produkcyjnym,
• ekonomiczne – kryzys gospodarczy, ubożenie społeczeństwa.

W związku z tym problemy piętrzące się przed społeczeństwem sprawiają, że zaczyna się oczekiwać pomocy właśnie ze strony państwa.

Dlaczego dochodzi do kryzysów gospodarczych?

Skąd bierze się kryzys? Odpowiedzi na to pytanie jest tyle, ilu jest ekonomistów… Poszczególne szkoły ekonomiczne mają różne opinie co do tego, jakie są przyczyny kryzysu gospodarczego. Przykładowo, wolnorynkowcy twierdzą, że źródłem problemów gospodarczych jest nadmierny interwencjonizm ze strony państwa, które:

• nakłada coraz wyższe podatki (oraz inne opłaty administracyjne) – zależność w tym przypadku jest bardzo prosta: im wyższe obciążenie ze strony państwa, tym mniej środków do dyspozycji zostaje w kieszeniach przedsiębiorców. Takie rozwiązanie ogranicza możliwości rozwojowe firm oraz utrudnia wprowadzanie inwestycji,
• wprowadza nowe obowiązki urzędowe, które sprawiają, że przedsiębiorca nie jest w stanie skupić się na tym, co dla niego najważniejsze – rozwijaniu biznesu,
• podnosi płacę minimalną, co może utrudnić sytuację firm (w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw).

Z kolei keynesiści (zwolennicy teorii stworzonej przez Johna Maynarda Keynesa w latach 30. ubiegłego wieku) stoją na stanowisku, że przyczyną kryzysu ekonomicznego jest zbyt niskie zapotrzebowanie (popyt) na towary i usługi w gospodarce. Ich zdaniem można temu zaradzić poprzez wzrost wydatków publicznych oraz interwencjonizm państwowy.

Z kolei monetaryści twierdzą, że przyczyn kryzysu należy upatrywać w niewłaściwej polityce monetarnej państwa. Ich zdaniem państwo nieodpowiednio podchodzi do regulacji stóp procentowych oraz ilości pieniądza w gospodarce. Za przywódcę monetarystów uznaje się noblistę Miltona Friedmana.

Jest to teoria zbyt rozbudowana, by opisywać ją w naszym tekście. Brzmi ona jednak dość znajomo, jeśli przeanalizujemy działania np. instytucji europejskich w ostatnich latach, prawda?

Czarne łabędzie a kryzys

Oprócz tego należy pamiętać jeszcze o tzw. czarnych łabędziach (ang. black swan). Jest to termin stworzony przez N. N. Thaleba. Odnosi się on do sytuacji, w których pojawia się nagłe, niemożliwe do przewidzenia zdarzenie o znacznym wpływie na życie społeczno-ekonomiczne.

Do czarnych łabędzi zalicza się m.in. atak na WTC 11.09.2001 roku oraz pandemię koronawirusa. Niestety, ryzyka tego nie da się zlikwidować ani nawet ograniczyć – jego istotą jest nieprzewidywalność oraz niemożność uniknięcia. Muszą pamiętać o tym wszyscy przedsiębiorcy, nawet ci, którzy myślą, że ich firmy są przygotowane na najgorsze.

Oczywiście, trzeba wiedzieć, że teorie, które tu przytoczyliśmy, zostały przedstawione w bardzo uproszczonej wersji. W rzeczywistości każda z nich jest znacznie bardziej skomplikowana, a każda szkoła ekonomiczna dzieli się również na mniejsze grupy od nieco odmiennych poglądach.

Jak przedsiębiorca może radzić sobie z kryzysem?

Jesteś przedsiębiorcą i obawiasz się kryzysu? Jeśli tak, to musisz wiedzieć, że uporanie się z jego skutkami jest trudne… ale możliwe. Oto kilka działań, jakie należy zrobić, aby uniknąć upadku firmy:

• dywersyfikacja działalności – jeśli boisz się, że recesja zmiecie branżę, w której aktualnie działasz, warto podzielić swój biznes pomiędzy różne segmenty rynku. Przykładowo, mechanik samochodowy może zainteresować się zarabianiem poprzez wynajem aut. Takie rozwiązanie sprawia, że przedsiębiorca staje się bardziej odporny na recesję – zyskuje on koło zapasowe, które może uratować w go w przypadku kryzysu w danej branży,
• restrukturyzacja – martwisz się, że Twoja firma nie jest przygotowaną na zbliżającą się recesję? W takim wypadku zastanów się, czy są takie obszary, w których możesz usprawnić swoją organizację. W zależności od sytuacji będzie to np. księgowość i kadry, które możesz outsourcować, lub wprowadzanie faktur do systemu, co można zautomatyzować poprzez technologię OCR.

Niestety, idealna recepta na rozwiązanie problemu nie istnieje, a historia gospodarki zna wiele historii, w których firmy uznawane za silne i konkurencyjne ostatecznie upadały w czasie kryzysu gospodarczego. Nie jesteśmy w stanie udzielić Ci konkretnej porady, jak ochronić firmę przed recesją. To Ty najlepiej rozwijasz swoją markę i wiesz, jakie są jej atuty oraz słabości.

 

Autor: Emil Zelma