Dlaczego likwidacja gotówki jest zagrożeniem dla wolności obywateli?

 

W dwudziestym pierwszym wieku możemy zaobserwować wyjątkowo dynamiczny rozwój nowoczesnych technologii cyfrowych. Wywierają one znaczący wpływ przede wszystkim na sferę finansową. Fenomen walut wirtualnych (kryptowalut) jest tylko jednym z przykładów tego zjawiska. Nie ma zatem nic dziwnego w tym, że coraz częściej mówi się o rewolucyjnym rozwiązaniu, jakim jest gotówka cyfrowa. Koncepcja ta jest częstym obiektem krytyki. Czy – i dlaczego – likwidacja gotówki jest zagrożeniem dla wolności obywateli?

Koncepcja cyfrowej gotówki – podstawowe założenia

System transakcji płatniczych realizowanych w formie online (np. z użyciem bankowości mobilnej) to rozwiązanie, które jest stosowane już od wielu lat. Daleko idące rozszerzenie systemu elektronicznych płatności stanowi CDBC (z jęz. ang. Central Bank Digital Currency), czyli koncepcja zakładająca stworzenie cyfrowej waluty i nadzorowanie jej przez banki centralne.

Już teraz możemy zaobserwować gwałtowny rozwój walut wirtualnych, w tym np. Bitcoina. Koncepcja CDBC różni się jednak w swoich założeniach od idei kryptowalut. Podczas gdy kryptowaluty nie są ściśle regulowane, to w ramach CDBC zakłada się kontrolę banków centralnych nad cyfrową gotówką znajdującą się w dyspozycji obywateli. To właśnie ten aspekt sprawia, że pomysł polegający na likwidacji fizycznej gotówki jest obiektem silnej krytyki.

Gotówka cyfrowa – jakie są zalety takiego rozwiązania?

Cyfrowa gotówka to rozwiązanie wygodne, pozwalające na realizację płatności w krótkim czasie, z każdego miejsca. Ponadto, dzięki posiadaniu pieniądza cyfrowego nie jest konieczne noszenie ze sobą większych ilości gotówki – a zatem, taki wariant cechuje się również większym poziomem bezpieczeństwa.

Likwidacja cyfrowej gotówki a zagrożenia

Przedstawione powyżej zalety sprawiają, że koncepcja cyfrowa cieszy się poparciem sporej liczby zwolenników. Z drugiej jednak strony nie oznacza to jeszcze, że opisywane rozwiązanie jest pozbawione słabości. Wręcz przeciwnie – krytycy gotówki wirtualnej zgodnie twierdzą, że innowacja ta, aczkolwiek warta uwagi z punktu widzenia wygody, niesie jednocześnie poważne zagrożenia. Ich zdaniem, likwidacja gotówki w formie tradycyjnej i zastąpienie jej cyfrowym zapisem to poważny cios w poczucie bezpieczeństwa i wolności obywateli.

Można spotkać się również z opiniami, zgodnie z którymi całkowity nadzór państwa nad gotówką obywateli może zostać w skrajnych sytuacjach wykorzystany nawet do represji względem wybranych grup społecznych, w tym np. przeciwników politycznych czy strajkujących pracowników.

To nie jedyne zagrożenie dla bezpieczeństwa i wolności obywateli, które może wynikać z likwidacji gotówki. Choć technologie komputerowe w dwudziestym pierwszym wieku z każdym rokiem stają się coraz bardziej efektywne i bezpieczne, nie zmienia to faktu, że ryzyko ataków hackerskich oraz awarii technicznych wciąż istnieje. Jeśli takie nowoczesne, ogólnoświatowe platformy jak na przykład Facebook mają techniczne problemy, to czy podobne zagrożenie nie istnieje także w przypadku internetowego systemu obrotu gotówką? Tego typu problemy mogą oznaczać nie tylko opóźnienia w dokonywaniu transakcji, ale także potencjalne ryzyko kradzieży elektronicznego kapitału.

Takie obawy są podzielane m.in. przez Polaków. Wynika to z badań ankietowych, w których niemal 2/3 respondentów sprzeciwia się całkowitemu wycofaniu pieniądza fizycznego („Raport o obrocie gotówkowym w 2020 roku”).

Cyfrowe euro i nie tylko – zapowiedź likwidacji cyfrowej gotówki

O tym, że cyfrowa gotówka nie jest jedynie czczym wymysłem, lecz stanowi realną koncepcję, świadczy chociażby zainteresowanie ze strony Unii Europejskiej. Wyrazem tego jest pomysł tzw. cyfrowego euro, czyli wygodny w obsłudze środek płatniczy, za którego odpowiedzialne byłyby następujące rodzaje podmiotów:

• EBC – Europejski Bank Centralny,
• krajowe banki centralne

tworzące tzw. Eurosystem.

Koncepcja cyfrowego euro to ważny, ale nie jedyny krok w tym obszarze. W Polsce już obecnie można zaobserwować kroki, które zdaniem ekspertów są wstępem do ograniczenia, a następnie likwidacji gotówki. Mowa tu o takich rozwiązaniach jak między innymi e-paragony czy obowiązek dokonywania w formie elektronicznej transakcji o wartości powyżej 15 tys. zł (pomiędzy przedsiębiorcami).

Likwidacja gotówki – podsumowanie

Na chwilę obecną pomysł wprowadzenia cyfrowego jest jeszcze przedmiotem teoretycznych analiz i rozważań – dyskusje na ten temat może potrwać jeszcze nawet kilkanaście lat. Nie wiadomo, czy i kiedy zostanie on zrealizowany w praktyce. Jedno jest pewne: postępująca cyfryzacja sprawia, że koncepcja wirtualnego pieniądza nabiera realnego znaczenia. To zaś sprawia, że przeciwnicy koncepcji cyfrowej gotówki już teraz widzą poważne zagrożenie dla wolności obywateli.

 

Autor: Emil Zelma